Jak wybrać system monitoringu temperatury?

Podczas wyboru systemu monitoringu temperatury oraz usługodawcy, należy zmierzyć się z podejmowaniem decyzji w zakresie wszystkich elementów składających się łącznie na system pomiarowy – czyli usług, oprogramowania, urządzeń pomiarowych. Każdy z tych elementów jest niezwykle istotny i każdy charakteryzuje się określonymi parametrami.

Poniżej zebraliśmy kilka kwestii, na które warto zwracać uwagę podczas wyboru rozwiązania. Mają one wpływ na dopasowanie systemu do potrzeb użytkownika i administratora, jakość i stabilność pracy w dłuższej perspektywie, komfort użytkowania. Mamy nadzieję, że poniższy wpis przybliży i wyjaśni szereg pojęć związanych z wdrażaniem systemu pomiarowego w przedsiębiorstwie oraz ułatwi podejmowanie decyzji. Zachęcamy do bezpośredniego kontaktu w celu dobrania potrzebnego rozwiązania.

Dlaczego warto monitorować temperaturę i wilgotność?

Temperatura stanowi ważny czynnik wpływający na jakość oraz bezpieczeństwo produktów i surowców podczas produkcji, magazynowania i transportowania. Niewłaściwe warunki klimatyczne mogą prowadzić do obniżenia jakości produktów końcowych (pleśnienie, rozwarstwianie, rdzewienie, rozkład substancji aktywnych), w skrajnych przypadkach produkty przechowywane w niewłaściwych warunkach mogą stać się niebezpieczne dla zdrowia człowieka (np. produkty farmaceutyczne). Wykorzystując monitoring temperatury i system powiadomień alarmowych możemy szybko podjąć działania naprawcze unikając lokalnego przechłodzenia czy przegrzania np. usuwając awarię czy przenosząc wrażliwe towary w inne odpowiednie miejsce.

Drugim aspektem wynikającym z kontroli jakości jest kondensacja pary wodnej, która rozpoczyna się w momencie spadku temperatury otoczenia poniżej temperatury punkty rosy. Z tym procesem najczęściej spotykamy się podczas ciepłych i wilgotnych letnich dni oraz w czasie transportu produktów drogą morską. Wykroplona para wodna może prowadzić do skażenia mikrobiologicznego, pleśnienia, rdzewienia lub zbrylania produktów. Możliwość bieżącej kontroli temperatury punktu rosy, niezależnie od temperatury i wilgotności, pozwala na pewniejszą kontrolę jakości produktu lub procesu.

Dodatkowo, coraz częściej zainteresowanie systemami monitoringu temperatury wynika z potrzeby spełnienia wymagań stawianych w przepisach BHP.

Na co zwracać uwagę przy wyborze systemu monitoringu?

Rejestratory z pamięcią podręczną zamiast przetworników

Rejestratory temperatury z wbudowaną pamięcią, zapewnią ciągłość danych pomiarowych nawet w przypadku awarii sieci komputerowej lub serwera. Zapisywanie pomiarów w pamięci podręcznej urządzenia pomiarowego umożliwia ich odzyskanie w przypadku awarii sieci komputerowej lub serwera. Im większa pamięć danego rejestratora tym więcej danych można zmagazynować.
Przetworniki są z reguły tańszym rozwiązaniem niż rejestratory, dlatego często są oferowane jako urządzenia do monitoringu temperatury. Niekoniecznie sprawdzą się w tej roli, gdyż funkcją przetwornika jest dokonanie pomiaru i natychmiastowe przesłanie danych na serwer. Jeśli potrzebujemy zachować ciągłość danych pomiarowych zastosowanie przetwornika nie będzie najlepszym rozwiązaniem. Rekomendujemy wykorzystanie rejestratorów temperatury z wbudowaną pamięcią, które zdecydowanie zapewni większą pewność działania.

Funkcja zapisywania danych pomiarowych w pamięci rejestratora daje praktycznie 100% pewności, że ciągłość pomiarów będzie zachowana. Jest to szczególnie istotne w branży farmaceutycznej i spożywczej. Proszę się upewnić, że użytkownik ma kontrolę na sposobem kasowania danych z pamięci rejestratora.

Lokalny wyświetlacz LCD

Lokalny wyświetlacz LCD umożliwia odczyt mierzonych parametrów bez konieczności włączania komputera,logowania do systemu, uruchamiania aplikacji. Pozwala również na szybkie sprawdzenie poprawnej pracy urządzenia i stanu baterii. Urządzenia pomiarowe TANDD, seria radiowa RTR-500, seria TR-7 w wersjach lan/wifi/bluetooth oraz seria TR4 oparta na transmisji bluetooth, wszystkie rejestratory posiadają wbudowany wyświetlacz LCD. Na zdjęciu wyświetlacz rejestratora radiowego RTR-500.

Rejestratory TANDD z wyświetlaczami LCD

Zasilanie z baterii

Do głównych zalet wykorzystania w systemie monitoringu temperatury urządzeń zasilanych z baterii zaliczamy:

Przy wyborze urządzeń proszę się jednak upewnić, że system umożliwia kontrolę stanu baterii oraz łatwą jej wymianą bez konieczności wzywania serwisu.

Własna infrastruktura IT czy oprogramowanie w chmurze?

Program Sensodis umożliwia naszym Klientom wybór, mogą wybrać instalację lokalną programu lub wersję chmurową. Obydwa rozwiązania są stosowane w praktyce, mają swoich zwolenników i przeciwników oraz wady i zalety.

Chmura to z jednej strony niższe koszty początkowe, szybkość instalacji, bieżące aktualizacje a z drugiej strony: brak kontroli wersji oprogramowania systemowego, konieczność przechowywania danych na serwerach zewnętrznych, okresowe wyłączenia pracy systemu ze względu na konserwacje dokonywane przez providera.
Wymienione wady rozwiązań chmurowych mogą być ograniczeniem w branżach regulowanych jak farmacja czy banki krwi. W branżach tych dane pomiarowe są krytyczne dla działalności, zachodzi konieczność zapewnienia ciągłości działania systemu i jego walidacji. Pomimo większych kosztów, instalacja oprogramowania na własnych serwerach będzie bardziej korzystna. Zapewni większe bezpieczeństwo i integralność danych, niezależność od firm zewnętrznych, większą kontrolę nad oprogramowaniem, jednorazową opłatę licencyjną za korzystanie z programu.

Zastosowanie wersji chmurowej sprawdzi się na przykład w przypadku przychodni z kilkunastoma rozproszonymi punktami szczepień, która nie dysponuje własnym serwerem bazodanowym i stałą opieką informatyczną. Natomiast wersja instalacyjna będzie rozwiązaniem preferowanym przez farmaceutyczną firmę produkcyjną gdzie zachodzi potrzeba walidacji oprogramowania zgodnie z FDA 21 CFR part 11 i konieczność zachowania integralności danych w okresie kilkuletnim.
Przy podejmowaniu decyzji należy uwzględnić własne zasoby IT, cele jakie powinien spełniać system, politykę bezpieczeństwa własnej firmy dotyczącą wysyłania i magazynowania danych na zewnątrz.

Przypominamy, że powinno się zawsze pamiętać o wykonywaniu bieżących kopii zapasowych danych pomiarowych, zarówno w przypadku posiadania wersji instalacyjnej jak i wersji chmurowej. Wybierając rozwiązanie chmurowe proszę sprawdzić czy będzie możliwa migracja systemu do innego operatora w przypadku chęci rozwiązania umowy.

Certyfikowane oprogramowanie względem FDA 21 CFR PART 11

Podmioty działające w branżach regulowanych (np. farmaceutyczna, medyczna) powinny korzystać z oprogramowania, które posiada deklarację zgodności z wymaganiami amerykańskiej agencji FDA 21 CFR Part 11. Takie oprogramowanie spełnia szereg wymagań, które gwarantuje, że pomiary widoczne na wyświetlaczach monitorów i drukowanych raportach są tożsame z tym co mierzy dany rejestrator. Jest to wyraźny sygnał dla kontrahentów i audytorów, że system pomiarowy jest sprawdzony i odpowiednio zabezpieczony.

Sonda pomiarowa zewnętrzna czy wbudowana

W urządzeniach pomiarowych, które wysyłają bardzo często pomiary może występować zjawisko grzania układów elektronicznych. Duży wpływ na grzanie ma oczywiście zastosowana technologia transmisji danych. Sondy pomiarowe wbudowane (czyli znajdujące się wewnątrz obudowy) są szczególnie narażone na takie zjawisko. Mierzona przez nich temperatura może być o kilka stopni wyższa od faktycznej temperatury otoczenia. Takiego efektu nie wykazują sondy zewnętrzne, które zamontowane są na przewodzie. Długość przewodu może wynosić od kilku centymetrów do kilkunastu metrów.

Zewnętrzna sonda umożliwia również wykonanie pomiarów w miejscach o ograniczonym dostępie lub w miejscach niebezpiecznych np. ze względu na bardzo wysoką lub niską temperaturę. W takich przypadkach rejestrator znajduje się w strefie bezpiecznej a sonda pomiarowa instalowana jest w miejscu pomiaru.

Szczelność obudowy – stopień ochrony IP rejestratora

Ogólna zasada jest taka, że im bardziej szczelna obudowa tym urządzenie jest bardziej odporne na warunki otoczenia. Szczelność dotyczy zarówno pary wodnej jak i pyłów, których kondensacja lub osadzanie może doprowadzić do uszkodzenia elektroniki. Szczelność obudowy określa stopień ochrony IP, im wyższy tym lepiej. Proszę zwrócić uwagę, żeby stopień ochrony rejestratora był dopasowany do warunków jego pracy. Najmniejsze wymagania są dla rejestratorów przeznaczonych do laboratorium, największe dla magazynów i zakładów produkcyjnych.

Dokument świadectwa wzorcowania

W branżach regulowanych (np. farmaceutyczna, medyczna) obligatoryjne, w pozostałych opcjonalne. Bez względu jednak na rodzaj prowadzonej działalności posiadanie aktualnego świadectwa wzorcowania zwiększa wiarygodność pomiarów oraz ułatwia wyjaśnianie sytuacji krytycznych, np. reklamowanie produktów zniszczonych przez niewłaściwe przechowywanie lub transportowanie.

Walidacja a wzorcowanie

W branżach regulowanych (np. farmacja, medycyna) może zaistnieć potrzeba wykonania walidacji skomputeryzowanego systemu pomiarowego. Walidacja polega na opracowaniu i wykonaniu testów, które potwierdzają, że rejestratory zostały poprawnie zamontowane i poprawnie rejestrują dane, a oprogramowanie działa prawidłowo i zgodnie z przyjętymi założeniami. Podczas walidacji sprzęt pomiarowy, serwer i oprogramowanie traktowane są jako całość i nazywane są jako skomputeryzowany system pomiarowy.
W przeciwieństwie do walidacji, wzorcowanie (czasami nazywane kalibracją) potwierdza dokładność pomiarową danego rejestratora względem urządzenia wzorcowego. Walidacja jest znacznie szerszym pojęciem niż wzorcowanie i nie powinna być używane zamiennie. Kontrola świadectw wzorcowania sprzętu jest jednym z etapów procesu walidacyjnego.

System otwarty czy zamknięty

Dużą zaletą otwartych systemów pomiarowych jest możliwość przekierowania strumienia danych z rejestratorów bezpośrednio do własnego systemu ERP/ LIMS z pominięciem oprogramowania producenta, lokalnego lub chmurowego. Pozwala to lepiej wykorzystać możliwości rejestratorów, dopasować raporty i sposób prezentacji danych do własnych potrzeb oraz uniezależnić się od dostawcy sprzętu.
Przeciwieństwem rozwiązań otwartych są systemy zamknięte. Po ich zakupie jesteśmy zmuszeni do wieloletniej współpracy i stosowania oprogramowania producenta w formie plików wymiany lub też interfejsu API do rozwiązania chmurowego. Należy pamiętać, że wykorzystanie API rozwiązania chmurowego to kolejny etap w procesie akwizycji pomiarów, który należy uwzględnić w analizie ryzyka. Warto dokładnie sprawdzić przed wyborem rozwiązania jaką formę współpracy oferuje dostawca.

Jak poprawnie prowadzić monitoring temperatury i wilgotności?

Tylko wzorcowane rejestratory

Przed wykonaniem pomiaru należy się upewnić, że używany miernik jest sprawny i dokładny. Świadectwo wzorcowania jest dokumentem określającym dokładność z jaką mierzy dany przyrząd pomiarowy. Zlecając wykonanie wzorcowania mamy pewność, że zebrane przez przyrządy dane pomiarowe są dokładne i wiarygodne. Jest to szczególnie ważne w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym oraz przy audytach ISO.

Stały, ciągły monitoring zamiast pomiarów chwilowych

Pełną i dokładną kontrolę klimatu można uzyskać dzięki zamontowanym na stałe rejestratorom temperatury i wilgotności. Chwilowe pomiary przy pomocy miernika przenośnego nie pozwolą na uzyskanie całkowitego obrazu panujących warunków klimatycznych. Ciągły monitoring pozwala na analizę zmian temperatury i wilgotności w cyklach dobowych (dzień-noc), miesięcznych, kwartalnych. Pozwala odkryć miejsca nagrzewania produktów w dniach słonecznych itd. Dostarcza pełniejszą informację o stresie temperaturowym, na który może zostać narażony produkt. Ciągły monitoring wsparty systemem alarmowym to ciągła kontrola jakości produktu.

Badanie rozkładu temperatury i wilgotności

W którym miejscu zamontować zakupione rejestratory? W dużych pomieszczeniach powstają pionowe i poziome gradienty temperatury. W zależności od zabudowy przestrzennej, ustawienia urządzeń grzewczych/ chłodzących, pory roku oraz orientacji względem stron świata różnice temperatury mogą sięgać od kilku do kilkunastu stopni Celsjusza.
Przed zamontowaniem na stałe rejestratorów do ciągłego monitoringu, zaleca się wykonanie badania rozkładu temperatury i wilgotności. Na podstawie analizy ryzyka i wytypowaniu miejsc, w których zmiany temperatury są potencjalnie największe umieszczamy w nich rejestratory na okres 1-14 dni. Po tym okresie wybieramy miejsca stałego monitoringu, w których wahania temperatury i wilgotności są największe. Właściwe warunki w tych miejscach gwarantują poprawne wartości w pozostałych miejscach. Ze względu na różne wydajności urządzeń grzewczych i chłodzących zaleca się wykonanie badania rozkładu w okresie zimowym i letnim.